Leon Battista Alberti was een Italiaanse schilder, dichter, taalkundige, filosoof, cryptograaf, musicus en architect uit de Italiaans Renaissance.
Hij kreeg een goede opleiding Grieks en Latijn aan de universiteit van Padua en later studeerde hij rechten aan die van Bologna
In de vijftiende eeuw was de Renaissance in Italië volop aan de gang. De Renaissancistische visie was gebaseerd op de spirituele en intellectuele autonomie van het individu en op de kracht van de menselijke rede. Dit idee ontstond geleidelijk aan uit de humanistische gedachte die de mens centraal stelde. Florence, een van de meest ontwikkelde steden van Europa op economisch, intellectueel en artistiek vlak, maakte rond 1420 kennis met de Renaissance. Brunelleschi combineerde er toen wetenschappelijk rationalisme met een nieuwe vormentaal. Met zijn bouwwerken kreeg de stad haar Renaissancistische uitzicht. Alberti onderscheidde zich door zijn literaire achtergrond van Brunelleschi en andere voorgangers, die eerder vakmannen waren. Hij nam dan ook vaak afstand van de constructieve aspecten van zijn ontwerpen en liet die over aan andere architecten.
Florence
- Façade Palazzo Rucellai: Het project voor de familie Rucellai waarbij een nieuwe gevel voor verschillende huizen werd geplaatst, ving vermoedelijk aan rond 1457. Opmerkelijk is dat dit palazzo indruist tegen het toen gangbare beeld van de vijftiende-eeuwse Medici-paleizen. Zo is bijvoorbeeld de rustificatie minder uitgesproken. Er is compensatie door drie banden van pilasters die de ramen en deuren kaderen. Hoewel het Medici-model gangbaar bleef in Florence, is dit paleis zeker van grote invloed geweest. Hier plaatst men vraagtekens bij de naam van Alberti als architect.
- Façade van de Santa Maria Novella: Opnieuw een Rucellai-project. Alberti vulde het bestaande deel uit de dertiende eeuw aan. Er wordt gesuggereerd dat Alberti sommige van de Gotische vormen van het onderste deel gebruikte, telkens goed overwogen, om zo met de oude stijl te compromitteren of die zelfs te reconstrueren. Bijzonder is de methode van Alberti: hij relateert de verschillende delen aan elkaar door simpele numerieke verhoudingen. Als module wordt een groot vierkant gebruikt waarin de hele façade kan beschreven worden.
Rimini
- San Francesco kerk (Tempio Malatestiano): Meestal wordt hier het begin van Alberti’s carrière als architect gesitueerd. De kerk werd herbouwd vanaf 1446 in opdracht van Sigismondo Malatesta, met de intentie een herinnering te maken aan zichzelf, zijn vrouw Isotta en de leden van zijn hof. Dat bij het herbouwen van de kerk de glorie van God een secundaire gedachte was, is duidelijk. Alberti’s ontwerp voor de façade van de kerk was dan ook gebaseerd op de klassieke triomfboog. De boog van Constantijn diende Alberti waarschijnlijk als model, al zijn er ook vele details direct uit de boog van Augustus overgenomen. De kerk werd echter niet afgewerkt, maar Alberti’s intenties konden afgeleid worden uit het reeds gebouwde deel, de briefwisseling tussen Alberti en diens assistent Matteo de’ Pasti, als ook uit een medaille van Matteo de’ Pasti. Alberti’s ontwerp was erg klassiek, toch liggen de details van Tempio Malatestiano dichter bij de Venetiaanse Gotische vorm, die beter gekend was bij Matteo.
Mantua
- San Sebastiano: De bouw van de San Sebastiano begon in 1460. Toen Alberti stierf in 1472 was het werk nog niet voltooid. Als gevolg hiervan zijn veel van Alberti’s oorspronkelijke ideeën verloren gegaan. Het bouwplan was gebaseerd op een Grieks kruis.
- Sant'Andrea: In tegenstelling tot de San Sebastiano, is het bouwplan van de Sant'Andrea gebaseerd op een Latijns kruis. Deze kerk werd slechts twee jaar voor de dood van Alberti ontworpen. Een assistent van Alberti bekommerde zich verder om de bouw, maar grote delen van de kerk waren nog niet afgewerkt tot de achttiende eeuw. Opnieuw zijn er sterke vermoedens dat wijzigingen aan de ideeën van Alberti in het werk slopen. Opmerkelijk is dat in de Sant'Andrea geen zijbeuken zijn (zoals bijvoorbeeld wel het geval is in de twee Florentijnse kerken van Brunelleschi). Het ontwerp is gebaseerd op Romeinse prototypes, de Thermen van Diocletianus en de Basilica van Constantijn. Er is een enorm schip met een tongewelf, begrensd door kapellen.
